Stikstof kan in het water in verschillende vormen voorkomen: organisch stikstof, ammonium, ammoniak, nitriet en nitraat. Ammonium is een stof die vrijkomt bij de afbraak van stikstofhoudende organische verbindingen, zoals eiwitten, rottende planten en ontlasting van vissen. Ammonium kan door bacteriën worden omgezet in nitriet. Nitriet kan door bacteriën verder worden omgezet in nitraat. Nitraten vormen opnieuw de voedingsstoffen voor planten, waardoor de cyclus rond is. In een aquarium blijft echter altijd een bepaalde concentratie nitraat achter die verwijderd dient te worden door water wissels. Om een goed beeld te hebben van de waterchemie & -kwaliteit is het belangrijk regelmatig een aantal waterwaardes te meten.

pH, Zuurgraad
Veel mensen zeggen dat kogelvissen gevoelig zijn voor pH. Ik ben het hier niet mee eens. Alhoewel veel vissoorten problemen krijgen als ze voor een langere periode buiten hun natuurlijke pH spectrum worden gehouden.
Wel zijn kogelvissen zeer gevoelig voor schommelingen in de pH waarde. Probeer een (wildvang) kogel dan ook zoveel mogelijk te acclimatiseren in water met een pH waarde van waar de kogel is gekocht. Daarna kan langzaam de pH naar de waarde van het kraanwater worden gebracht door veel kleine waterverversingen. Het is het beste om pH hetzelfde te houden als het kraanwater, zodat eventuele hele grote (nood)waterverversingen zo min mogelijk stress geven.
De pH-graad geeft de zuurtegraad van het water aan. Het is belangrijk dat deze waarde stabiel blijft, om beschadiging van de slijmhuid van de vissen te voorkomen. De ideale waarde voor de meeste kogelvissen ligt tussen de 6 en 7,5. Echter in Nederland ligt de pH meestal rond de 7,5. Voor minder gevoelige vissen is dit echter geen probleem.

Waarde betekenis:
< 7 Zuur water
7 Neutraal water
>7 Basisch water

pH te hoog? Zo kun je hem verlagen	pH te laag? Zo kun je hem verhogen
PH-minus toevoegen Filteren over turf Deels verversen met zuur water	PH-plus toevoegen Filteren over koraalzand Deels verversen met basisch water

Het beste is echter zo min mogelijk met de pH te "rommelen" en de vissen gewoon aan de waardes die uit de kraan komen te wennnen. Dit is vaak veel stabieler en ideaal bij grote waterwissels.
De zuurgraad, uitgedrukt in pH, is een waarde die staat voor het gehalte aan zuren en basen. De pH-waarde hangt vooral af van de verhouding kooldioxide tegenover de KH. Daarbij spelen echter ook andere scheikundige stoffen een rol (vb. Humuszuren).
Indien de pH te hoog is (alkalisch) voor uw bepaalde vissen, dan zullen de vissen de productie van de slijmhuid verhogen om zich daartegen te beschermen. Dit is echter niet van lange duur, wat tot gevolg heeft dat de huid en kieuwen beschadigd worden (loogziekte). De vissen verzwakken wat de kans op andere ziekten sterk verhoogd. Een te lage pH geeft zowat dezelfde symptomen als dit van loogziekte (in plaats van slijmhuid te produceren zal de slijmhuid afgebroken worden), men spreekt in dit geval van de zuurziekte. In de handel worden diverse reagentia en apparaten voor pH-metingen aangeboden. Meetstaafjes en vloeibare indicatoren die door kleurverschuiving een pH-waarde aangeven, maar ook door continu-indicatoren die men in het aquarium bevestigt. Een zeer precieze meting kan gebeuren door middel van een elektronische pH-meter, doch deze zijn erg duur in aankoop.
Bij een pas ingerichte bak doet men er goed aan om regelmatig de pH te controleren tot deze gestabiliseerd is; ook bij eigenaardig gedrag van vissen en planten is het beter om eens uw water te testen om te zien of alles in orde is. De pH is veranderlijk gedurende de dag- en nachtperiode en daarom moet je steeds op het zelfde uur uw metingen doen. Dit veranderen van de pH gedurende deze beide perioden heeft alles te maken met de assimilatie van de planten. Dit komt omdat planten 's nachts koolzuur afgeven, wat de pH zal doen dalen. Overdag geven planten zuurstof af waardoor de pH zal stijgen.

GH, Totale hardheid
De GH-waarde geeft de totale hardheid van het water aan en is het totaal van calcium en magnesiumzouten. De ideale waarde ligt tussen de 6 en 16 voor zoetwater. In Nederland komt er meest middelhard water uit de kraan, dat is dus geschikt voor de meeste vissen. Deze grootheid wordt ook opgegeven in Duitse graden maar dan °dGH = °DH.
De hardheid van water is afhankelijk van het gehalte aan opgeloste zouten. Daartoe behoren vooral carbonaten en bicarbonaten. Beschouwt men alleen deze stoffen dan spreekt men van carbonaathardheid (KH), ook wel tijdelijke hardheid genoemd. Beide beïnvloeden de zuurtegraad evenals het gehalte aan kooldioxide. De totale hardheid is onder normale omstandigheden gelijk aan de som van de carbonaathardheid en de niet-carbonaathardheid.

Waarde betekenis:
0-4 Zeer zacht water
4-8 Zacht water
8-12 Middelhard water
12-30 Hard water
>30 Zeer hard water

GH te hoog? Zo kun je hem verlagen	GH te laag? Zo kun je hem verhogen
Filteren over turf Deels verversen met osmosewater Deels verversen met regenwater (pas op voor verontreinigd water) Kook het water eerst voordat je het in het aquarium doet, wel eerst laten afkoelen natuurlijk	Hier zijn diverse preparaten voor in de handel

De beste groeiomstandigheden voor planten bereikt men bij een carbonaathardheid tussen de 4 en 8 °dKH. In de handel bestaan vloeibare regentia waarmee men de KH en de GH kan meten.

KH, Carbonaathardheid
De KH-waarde geeft de carbonaathardheid van het water aan. Dit bindt zuren waardoor een snelle daling van de pH-waarde voorkomen wordt. De ideale waarde ligt tussen de 5 en 10. De carbonaathardheid wordt opgegeven in °dKH.

KH te hoog? Zo kun je hem verlagen	KH te laag? Zo kun je hem verhogen
Filteren over turf Eikenextract toevoegen	KH-plus toevoegen

NH3, Ammoniak en NH4+, Ammonium
Ammoniak is zeer dodelijk voor alle vissen. Ammoniak is giftiger naarmate de pH hoger wordt. Kogelvissen kunnen grote hoeveelheden ammoniak produceren. Dit maakt verversen (verdunning) en watervolume dus extra belangrijk.
Dit is de ammonium/ammoniakwaarde. Een hoge waarde ontstaat door vervuiling van het water, hierdoor kan ook een algenplaag ontstaan. De ideale waarde ligt op 0.
Ammoniak is een giftige stof die ontstaat bij de rotting van dierlijke en plantaardige stoffen in het organisch afval. Ammoniak (NH3) verkeert in chemisch evenwicht met zijn broertje, het aanzienlijk minder giftige ammonium (NH4+). Hoe lager de pH van het water, hoe meer de gevaarlijke ammoniak wordt omgezet in het minder giftige (zo'n 100 keer minder giftig) ammonium In zuur water is vrijwel alle ammoniak omgezet in ammonium.
Tijdens het verversen van een deel van het aquariumwater kan de pH plotseling boven het neutrale stijgen. Indien het water sterk belast is door een te dichte visbezetting of door een tekortschietend filtersysteem, wordt het onschuldige ammonium dan ook omgezet in ammoniak. Dat kan zich uiten in vergiftigingsverschijnselen bij de vissen wat heftige ademhaling kan te weeg brengen en de vissen zullen net onder de wateroppervlakte vertoeven (deze verschijnselen lijken veel op die van zuurstofgebrek). Een te hoog gehalte aan ammoniak kan men behelpen door voorzichtig verversen van het grootste deel van het aquariumwater (met tussenpozen), ter verdunning van het gif. Ook brengt men dan voorzichtig de pH een ietsjes onder 7.

NH te hoog? Zo kun je hem verlagen	NH te laag? Zo kun je hem verhogen
Water deels verversen Meer planten toevoegen Minder voeren	Niet van toepassing

NO2, Nitriet
Nitriet vergiftiging is ook zeer dodelijk voor alle vissen. Kleine hoeveelheden aquarium zout hebben een neutraliserend effect op nitriet vergiftiging. Als je sporen van nitriet in je aquarium hebt is dat een teken van te weinig nitrificerende bacteriën om het ammoniak wat “geproduceerd” wordt in het aquarium af te breken. Zorg voor een goed ingedraaid aquarium dat goed is afgestemd op de gewenste bezetting van kogelvissen. Verdieping in de stikstofkringloop is hiervoor een must.


De nitriet-waarde. Bij een te hoge waarde leidt dit tot bloedvergiftiging. Houdt de NO2 dus goed in de gaten.
Nitriet is één van de meest voorkomende giftige stoffen in het aquarium. Het is net zoals zijn minder giftige broer, het nitraat, een gevolg van een tekortschietend filtersysteem. Het overaanbod van afvalstoffen (misschien door overbezetting van het visbestand) wordt niet voldoende afgebroken door de bacteriën waardoor nitriet kan gevormd worden. Het is ook daarom dat men enkele weken moet wachten om vissen te importeren in een pas opgestart aquarium. In zo'n aquarium is het bacteriënbestand nog niet op peil, maar de vissen zullen daarom niet wachten om afval te produceren wat resulteert in het vormen van nitriet, wat dan op zijn beurt een massale vissterfte tot gevolg kan hebben.
:
0,3-0,9 Nog niet heel gevaarlijk, ververs dagelijks 30% water tot de waarde weer normaal is.
0,9-3 Gevaarlijk voor vissen, ververs dagelijks 50% van het water en reinig de bodem.
>3 Dodelijk voor de vissen. Ververs dagelijks 50% van het water en voeg bacterieen toe.

NO2 te hoog? Zo kun je hem verlagen	NO2 te laag? Zo kun je hem verhogen
Ingedraaid filter systeem gebruiken Water verversen Meer planten toevoegen Minder voeren Grotere filter capaciteit plaatsen	Niet van toepassing

NO3, Nitraat
Nitraat is het eindproduct van de stikstofkringloop en is het minst schadelijke afvalproduct in zoetwater aquaria. Bij hogere concentraties kan het echter gevoelige vissen irriteren, met name kogelvissen. Grote frequente waterverversingen zijn dan ook een must bij het houden van kogelvissen, aangezien hun grote productie van ammoniak zorgt voor een snelle toename van nitraat. De enige manier om dit tegen te gaan is door waterverversingen, waardoor verdunning plaatsvindt.
De nitraat-waarde. Bij een te hoge waarde sterven vissen en planten en is een algenplaag het gevolg. De ideale waarde is maximaal 20mg/l
Nitraten zijn zouten die ontstaan bij de afbraak van organische afvalstoffen in het aquarium. Helaas is, vooral in plattelandsgebieden, het leidingwater soms bevuilt met nitraten, zodat men ook bij optimale verzorging van de bak nog steeds betrekkelijk hoge nitraatwaarden meet.

NO3 te hoog? Zo kun je hem verlagen	NO3 te laag? Zo kun je hem verhogen
Water deels verversen Meer planten toevoegen Minder voeren	Niet van toepassing

Fe, IJzerwaarde
Fe is de ijzerwaarde. IJzer is een noodzakelijke groeistof voor planten. De ideale waarde ligt tussen de 0,5 en 1.

Fe te hoog? Zo kun je hem verlagen	Fe te laag? Zo kun je hem verhogen
Water deels verversen	Meststof toevoegen

O2, Zuurstof
Zuurstof is voor zowel vissen als planten van levensbelang. Bij een te lage waarde zullen de vissen stikken en de planten sterven. De ideale waarde ligt boven 4mg/l. Hoe hoger de watertemperatuur, des te minder zuurstof in het water opgelost is.

O2 te hoog? Zo kun je hem verlagen	O2 te laag? Zo kun je hem verhogen
Zuurstof toevoegen (in aquariumwinkels te koop) Beluchtingspomp installeren Door middel van de filteruitstroom het wateroppervlak laten bewegen (dit verdrijft wel CO2 en dat is slecht voor je planten)	Niet van toepassing