Om te kunnen groeien hebben planten 3 dingen nodig:

1= Licht
2= CO2
3= Voedingsstoffen

In dit artikel staat alle belangrijke informatie die nodig is om CO2 toe te voegen in het aquarium.

Wist je dat de droge stof van planten voor 50% uit koolstof bestaat?

Eerst het ingewikkelde
CO2 is de scheikundige naam voor het molecuul Koolstofdioxide. Dit molecuul is opgebouwd uit 1 koolstof (=C) atoom en 2 zuurstof (=O2) atomen. Bij kamer temperatuur en niet onder druk, bevindt dit molecuul zich in gasvormige toestand en wordt ook wel Koolzuurgas genoemd.

Moeder natuur heeft planten zo ontwikkeld dat zij dit CO2 gas gebruiken voor fotosynthese. Dit is het proces waarin licht door de bladgroenkorrels in de bladeren wordt omgezet in koolhydraten/suikers. Deze suikers dienen als energiebron voor de plant. Als voorbeeld nemen we het molecuul Glucose. Glucose is een type suiker welke bestaat uit 6 Koolstof (C) atomen, 12 waterstof (H) atomen en 6 zuurstof (O) atomen. Planten gebruiken de koolstof (C) uit het CO2 om suikers aan te maken en zo hun energie te krijgen. Zonder energie kunnen ze niet groeien en gaan ze dood.

Hoe gaat dat in de natuur?
Veel van onze aquariumplanten zijn moerasplanten en in de droge periode staan zij met hun bladeren boven water. Zij nemen zo de CO2 op die in de lucht zit. Zoals we weten is er aan kooldioxide geen gebrek in de atmosfeer. Zodra het regenseizoen begint of wanneer de planten met hun bladeren onder water komen te staan, vormen de planten nieuwe bladeren. Deze nieuwe onderwaterbladeren hebben een andere vorm en zijn aangepast om voedingsstoffen en CO2, die zijn opgelost in het water, op te kunnen nemen. Veel planten groeien ook nog eens tot aan (of boven) het wateroppervlak, om daar CO2 uit de atmosfeer op te nemen. Wij laten het meestal niet zo ver komen en snoeien de planten voortijdig terug.
CO2 komt in het water door gasuitwisseling met de atmosfeer en bijvoorbeeld het "uitademen" van vissen en bacteriën. In veel rivieren is het natuurlijke CO2 gehalte ca. 0,5-1,5 mg/L. Dit is aan de lage kant en is slechts beschikbaar voor zo lang de voorraad strekt, maar wordt door stroming en diffusie constant aangevoerd.

Waarom extra CO2 toevoegen aan het aquarium?
Planten in de natuur hebben in vergelijking veel meer watervolume tot hun beschikking dan in ons aquarium. Ons aquarium staat vol met planten, die allemaal CO2 nodig zijn. Het "natuurlijke" gehalte van 0,5-1,5 mg/L is erg snel verbruikt bij de hoge vraag van de aanwezige plantenmassa. Een tekort aan voeding, betekent een stilstand van groei (wet van Liebig). Dat is iets wat we niet graag zien in het aquarium. Niet alleen zullen planten er minder fraai uit zien, maar ook algen zullen de kans grijpen om van deze situatie te profiteren. Want, wanneer de planten niet groeien, dan zullen er meer voedingsstoffen overblijven voor de algen. We zullen er dus voor moeten zorgen dat we de planten voorzien in hun behoefte en zullen dus extra CO2 moeten toevoegen.

CO2 bemesting en hard water:
In hard water (water met een hoge GH en KH) gaat het CO2 molecuul een reactie aan met de opgeloste zouten/carbonaten (o.a. Calcium en magnesium). Hierdoor is het voor planten niet of nauwelijks meer opneembaar. In een aquarium met hard water kan het zijn dat aquariumplanten hun CO2 halen uit de gebonden zouten. Doordat de CO2 uit de zouten is gehaald, zien dat er een witte neerslag op de bladeren achterblijft (kalkafzetting). Dit proces heet biogene ontkalking en is een teken van ernstig CO2 tekort. Niet alleen worden de planten geremd in hun groei door CO2 gebrek, het kost ze ook extra energie om de CO2 uit de zouten te halen.
Om het binden van vrij opneembare CO2 met de zouten tegen te gaan, geven we bij een beplant aquarium dan ook de voorkeur voor water met een lage hardheid. (GH van 4-8). In zacht water hoeft dus in verhouding minder CO2 toe te worden gevoegd om vrij opneembaar voor planten te zijn.

CO2 bemesting en verlichting:
Zoals gezegd is CO2 de belangrijkste bron voor het maken van energie voor de planten. Dit doen zij onder invloed van het licht. In onze aquaria is een hoge lichtintensiteit wenselijk, omdat dit het proces van de fotosynthese en daarmee de groei bevorderd. Veel licht zorgt voor een frisse en levendige indruk van het aquarium, maar ook voor compacte groei van aquariumplanten. Onder hoge intensiteit blijven bladeren over het algemeen kleiner en zijn de internodiën korter. Rode planten ontwikkelen een intensere kleur en voorgrondplanten ontwikkelen zich meer in de breedte. Het kan dan ook niet anders, dan dat wanneer wij onze planten ruim belichten, wij ook zorgen dat de planten in hun toegenomen CO2 behoefte worden voorzien. In een aquarium met veel licht en weinig CO2 zullen de planten dan ook slecht groeien. Ze willen wel, maar worden in hun ontwikkeling beperkt door een gebrek aan CO2. Door het gebrek aan CO2 en de slechte plantengroei worden ook voedingsstoffen als Nitraat, Fosfaat en sporenelementen niet door de planten opgenomen. De fotosynthese stopt en de planten zijn ook niet meer in staat om zuurstof aan het ecosysteem af te geven met alle gevolgen van dien. De algen maken in dit geval graag gebruik van de extra portie licht en de aanwezige voedingsstoffen.
Een veel gehoorde oplossing voor alg problemen die door deze onbalans ontstaan is: verminder de verlichting. In veel gevallen werkt dit, want in verhouding hebben de planten te veel licht en te weinig CO2. We kunnen dit echter ook omdraaien door te zeggen: verhoog de CO2 dosering.
Omdat planten niet groeien zonder licht, gebruiken zij 's nachts ook geen CO2. We zorgen er dus voor dat het CO2 gehalte op peil is, zodra de verlichting aan is en schakelen de CO2 uit, zodra de planten 's avonds weer in rust gaan.

Voor de gezondheid en stabiliteit in het ecosysteem is een gezonde plantengroei van essentieel belang. Gezonde planten geven zuurstof en vitale stoffen af aan de vissen, bacteriën en micro-organismen en verrijken de natuurlijke balans. De totale indruk van het aquarium wordt bepaald door de frisheid van de beplanting en niet door de pracht van de vissen!

Hoe kunnen we CO2 toevoegen aan het aquarium:
Nu we hebben aangetoond dat CO2 van onmisbaar belang is voor aquariumplanten, kunnen we dit op verschillende manieren in het aquarium toevoegen.

Bio-CO2 met de gist methode:
Met een mengsel van gist en suiker wordt door bacteriën CO2 geproduceerd. Dit is een goedkope oplossing en je hebt dan ook het nodige werk. Het is met deze methode vrijwel onmogelijk om een constante dosering toe te voegen. De schommelingen van het CO2 gehalte zijn onwenselijk en wekelijks moet je weer aan de gang om een nieuwe mix op te starten. Zelfs voor de doe-het-zelver zitten er veel nadelen aan. ‘s Nachts kun je het bijvoorbeeld niet uit zetten, ziet het er niet fraai uit, kan stinken en is niet praktisch.

CO2 uit brandblussers:
Onveilig, raadselachtige kwaliteit van het koolzuurgas en omslachtig.

CO2 uit elektrolyse reactie / Carbo plus:
Door stroom op een koolstofplaat te zetten wordt CO2 gevormd. Zo’n koolstofplaat ziet er natuurlijk niet fraai uit in het aquarium. Met dit systeem is ook lastig te doseren en de koolstofplaten dienen regelmatig te worden vervangen.

CO2 uit tabletten;
Er zijn tabletten die je in een bakje aan de rand van het aquarium kunt hangen welke langzaam CO2 aan het aquarium afgeven. Ook met dit systeem is het doseren onmogelijk.

CO2 uit vloeistof:
In de beschrijving hierboven is aangetoond dat planten koolstof nodig hebben. Er is een koolstofbron voor planten op de markt in een vloeibare variant. Dit wordt ook wel “vloeibare CO2” genoemd en bevat voor planten opneembaar koolstof. Dit is ook eenvoudig te doseren en heeft een positieve uitwerking op aquariumplanten. Het gaat algengroei tegen, maar kan ook schadelijk zijn voor mos-soorten. Op de lange termijn en voor grote aquaria kan dit ook een vrij hoog kostenplaatje opleveren. > meer EasyCarbo

Compleet CO2 systeem voor het aquariumCO2 uit gasflessen:
Eigenlijk is de enige goede manier om CO2 toe te voegen met een CO2 gasfles. De hogere aanschafkosten zijn een nadeel, maar daarentegen besparen ze veel ellende. Hierdoor is een systeem met CO2 fles, naaldventiel, nachtafsluiting een waardevolle investering. Zo’n systeem gaat vele jaren mee. De CO2 fles dient eens in de zo veel tijd te worden hervuld. Het opnieuw vullen is relatief goedkoop.
Met een naaldventiel is precies de juiste hoeveelheid af te stemmen op de behoefte van de aquariumplanten. Met een magneetventiel kan ’s nachts het systeem worden uitgeschakeld, zodat wordt voorkomen dat er onnodig CO2 wordt verspild. Dankzij het magneetventiel kan ook gebruik worden gemaakt van automatische pH aansturing met pH-controller.

Wij zijn van mening dat dit CO2 systeem de allerbeste oplossing is om CO2 aan het aquarium toe te voegen. Volledige controle, veilig in gebruik en gaat jarenlang mee!

Hoe krijgen we het CO2 in het aquariumwater opgelost?

CO2 ladder:
De CO2 bellen zijn eenvoudig te tellen, doordat deze over een ladder naar boven rollen en langzaam oplossen. Deze CO2 ladders zijn niet mooi, lossen de CO2 matig op, maar zijn wel goedkoop.

Inline CO2 atomizerCO2 atomizer:
Een goede oplossing om CO2 in het aquariumwater op te lossen is een CO2 atomizer. De atomizer bestaat uit een bruissteen en kan in de slang van de filteruitstroom worden geplaatst. Het passerende water neemt de CO2 belletjes mee. Een hele goede oplossing om de techniek uit het zicht te verwerken en toch het CO2 goed op te lossen en te verspreiden in het aquariumwater en relatief goedkoop. Een nadeel kan zijn dat de CO2 belletjes worden meegevoerd door de filteruitstroom en hinderlijk in het aquarium worden verspreid. Een ander nadeel is dat niet te zien is wanneer deze gereinigd dient te worden en ook de hoge vereiste druk gasdruk kan als nadeel worden beschouwd.

CO2 reactorCO2 reactor:
Een CO2 reactor is ook een handige oplossing om CO2 zo compleet mogelijk op te lossen in het aquariumwater. Deze wordt ook na de filter geplaatst in het aquariummeubel en in het passerende water wordt de CO2 zo veel mogelijk opgelost. Ook dit is een goede, goedkope oplossing en de techniek is hiermee mooi uit het zicht weggewerkt.

ADA Pollen Glass - CO2 diffusorCO2 diffusor:
Een goede CO2 diffusor verdeelt de CO2 in kleine belletjes die makkelijk in het aquariumwater worden opgelost. Dankzij een poreuze schijf wordt de CO2 verdeelt in kleine belletjes. De voordelen zijn dat eenvoudig te zien is hoeveel CO2 er wordt toegevoegd en dat dit er decoratief uit kan zien. De nadelen zijn dat een CO2 diffusor vuil kan worden en in het zicht in het aquarium aanwezig is. Echter, een kwalitatief en mooi vormgegeven CO2 diffusor mag gezien worden en voor ieder type aquarium is wel een geschikte CO2 diffusor die de CO2 op een passende wijze oplost. > Meer CO2 Diffusors

Welke hulpmidden kunnen we gebruiken bij CO2 bemesting van het aquarium?

ADA Beetle Counter - CO2 bellentellerCO2 bellenteller:
Met behulp van een CO2 bellenteller kunnen we exact bijhouden hoeveel CO2 we aan het aquarium doseren. Deze hangt aan de buitenkant van het aquarium. Door het aantal bellen per seconde te tellen en de aquariumplanten te observeren, kunnen we bepalen of we meer of minder CO2 moeten toevoegen. Een erg handig instrument! > meer CO2 bellentellers

ADA CO2 Drop Checker - CO2 gehalte meten in het aquariumCO2 Drop Checker:
Met een CO2 Drop Checker kunnen we aan de hand van de kleur van de vloeistof in dit instrument, bepalen of het CO2 gehalte voldoende is. Is de kleur van de indicator vloeistof niet wat het moet zijn, dan kan er desgewenst meer of minder CO2 worden gedoseerd. Het voordeel is dat je in 1 oogopslag ziet of het goed zit of niet. Het nadeel is dat dit instrument in het aquarium in het zicht hangt en dat de vloeistof regelmatig vervangen moet worden. Dit instrument dient dan ook als indicator. Plaats een CO2 Drop checker altijd op een correcte plaats in het aquarium. Door bijvoorbeeld afdoende watercirculatie kan de waarde afwijken van het gemiddelde. En door de Drop Checker boven de CO2-diffusor te plaatsen krijg je ook een verkeerde meting. > meer CO2 Drop Checkers

ADA CO2 Drop Checker - CO2 gehalte meten in het aquariumDe CO2 KH PH tabel:
Met behulp van deze tabel kan het CO2 gehalte van het water worden berekend aan de hand van de KH en PH. De nauwkeurigheid van deze tabel is voor een aquarium, waarin allerlei stoffen zijn opgelost die de PH en KH kunnen beïnvloeden, onzeker. Rekenen met aquariumwater wat zuurder wordt door bijvoorbeeld looizuren kan invloed hebben op een correcte uitkomst bij deze tabel. De tabel zou dan ook alleen moeten dienen als indicatie, zonder er al te harde conclusies aan te binden. Het kan in elk geval nooit kwaad om hier naar toe te sturen.

Wat zijn dan ideale waardes? Een pH van 6,8-7,0 in combinatie met een KH van 4-6 is een veelgehoorde advieswaarde. Door het bekijken van de tabel wordt duidelijk waarom.

Dennerle pH-controllerDe PH controller voor pH aangestuurde CO2 dosering
Met een PH controller kan het CO2 systeem worden in of uitgeschakeld als de ingestelde pH waarde is bereikt. Het systeem kan bv worden ingesteld op pH waarde van 6,8. Wanneer de opgeloste CO2 door planten wordt gebruikt en de pH stijgt naar bv 7,0 dan zal de pH controller het CO2 systeem inschakelen om de pH weer te doen zakken. Het voordeel is een bijna altijd constante pH waarde. Het nadeel is dat de pH controller regelmatig moet worden geeikt, om nauwkeurig te blijven. Een interessant systeem met vaak een aardig prijskaartje. Over het algemeen overbodig wanneer het normale CO2 systeem eenmaal goed is ingesteld op de hoeveelheid beplanting en water samenstelling. Zonder een pH controller stellen we het het CO2 systeem dusdanig in, zodat er constant genoeg CO2 aan het water wordt toegevoegd. Ook hiermee worden schommelingen voorkomen en is er een constante aanvoer van CO2.

Waar houden we nog meer rekening mee bij het toevoegen van CO2?

De beste indicatoren voor een juiste hoeveelheid CO2 in het aquariumwater zijn de aquariumplanten. Groeien deze goed? Groeien zij compact? Geven de aquariumplanten zichtbaar zuurstof af (assimilatie)? Als het antwoord ja is, is de kans groot dat het met de CO2 en verlichting wel goed zit.
Groeien de planten slecht/niet snel genoeg, groeien juist met te lange internodiën, is er witte aanslag op de bladeren, is er veel alg aanwezig? Als hierop het antwoord ja is, is het verhogen van de CO2 dosering aan te bevelen.
Voor planten is de verlichting een belangrijke factor, maar dit geld ook voor algen. Het is daarom belangrijk om eerst te zorgen dat de CO2 dosering is afgestemd op de hoeveelheid licht. Het te veel doseren van de CO2 is best moeilijk. Bij meer CO2 en goede assimilatie van de planten wordt er ook veel zuurstof geproduceerd voor de vissen en micro-organismen. De meeste vissen en planten doen het nog prima bij een zeer lage PH. Maar beter is om er voor te zorgen dat de PH tussen de 6,5 en 7.0 blijft. Hou ten alle tijden de vissen in de gaten en voorkom grote schommelingen!

Als we de verlichtingsintensiteit verhogen, moet ook de CO2 dosering worden verhoogd. Deze 2 factoren samen zorgen voor de plantengroei. De derde factor, namelijk de voedingsstoffen, zorgen er voor dat de bladeren de juiste vorm hebben, de juiste kleur hebben, nieuwe uitlopers krijgen, bladeren sterk zijn, stengels dik zijn, wortels zich ontwikkelen, bloemen zich vormen etc. De hoeveelheid voedingsstoffen stemmen we dus weer af op de combinatie licht en CO2. We gaan hier dus pas aan morrelen als we zeker weten dat de verlichting adequaat is, en de CO2 ruim voldoende aanwezig is!